Giáo án Lịch sử 4 - Nước Đại Việt thời Trần (Từ năm 1226 đến năm 1400) - Bài 12: Nhà Trần thành lập

	LỊCH SỬ
NƯỚC ĐẠI VIỆT THỜI TRẦN
(Từ năm 1226 đến năm 1400)
NHÀ TRẦN THÀNH LẬP
I. MỤC TIÊU: Sau tiết học, học sinh có khả năng:
1. Kiến thức
- Nắm được hoàn cảnh ra đời nhà Trần.
- Biết được những việc làm của nhà Trần để củng cố và xây dựng đất nước.
2. Kĩ năng
- Hoàn thiện được sơ đồ bộ máy nhà nước thời Trần
3. Thái độ
- Yêu thích lịch sử.
II. CHUẨN BỊ 
- GV: Bài giảng điện tử
- HS: SGK, vở
III. TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC: 
Hoạt động của giáo viên
Hoạt động của học sinh
1. Kiểm tra bài cũ: 
- Chơi trò chơi: Thu hoạch nông trại (3 câu)
- GV nhận xét, đánh giá
2. Bài mới: 
 a. Giới thiệu bài: 
 Ở các bài học trước, các con đã được tìm hiểu về vương triều Lý thành lập vào năm 1009, sau hơn 200 năm tồn tại, trải qua 9 đời vua, đã có công lao to lớn trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước ta. Vậy, nhà Lý đã kết thúc như thế nào và triều đại nào đã lên thay thế. Chúng ta sẽ tìm hiểu qua bài học ngày hôm nay “Nhà Trần thành lập”.
 b. Tìm hiểu bài: 
1. Hoàn cảnh ra đời của nhà Trần
- GV cho HS đọc đoạn thông tin
- Con hiểu thổ mộc nghĩa là gì?
- Bán quan buôn ngục nghĩa là gì?
+ Tình hình nước ta cuối TK XII như thế nào?
=> Chốt (SĐTD): Cô hoàn toàn nhất trí với ý kiến của các con. Các con ạ! Đất nước ta vào cuối triều đại nhà Lý lâm vào tình trạng vô cùng khủng hoảng. Chính quyền không còn chăm lo đến đời sống của nhân dân như trước, hầu hết quan lại lao vào ăn chơi sa đọa. Lụt lội, hạn hán, mất mùa liên tiếp xảy ra. Nhiều dân nghèo phải bán vợ, con làm nô tì cho các nhà giàu, một số khác bỏ vào chùa kiếm sống. Dân chúng cực khổ, lầm than. 
+ Trước tình hình đó, nhà Lý phải làm gì để giữ vững được ngai vàng? 
- Trần Thủ Độ là ai mà có thể giúp vua Lý duy trì được quyền lực của mình. Mời 1 bạn đọc cho cô thông tin về nhân vật này. 
- Các con ạ! Trần Thủ Độ không những là công thần của triều Lý mà còn là người khai mở ra nhà Trần. Vậy, nhà Trần đã thay thế nhà Lý như thế nào. Các con hãy theo dõi đoạn video sau. 
- HS xem video thành lập nhà Trần
+ Trong hoàn cảnh đó, nhà Trần đã thay thế nhà Lý như thế nào?
=> Chốt: Vào năm 1226, nữ vương duy nhất trong lịch sử nước ta – Lý Chiêu Hoàng đã nhường ngôi cho chồng mình là Trần Cảnh. Nhà Lý sụp đổ hoàn toàn, nhà Trần thay thế đã mở ra một thời đại mới cho dân tộc. Đây được coi là một cuộc chuyển giao quyền lực nhẹ nhàng nhất trong lịch sử phong kiến Việt Nam. 
- Theo các con, việc nhà Trần thay thế nhà Lý có cần thiết không? Vì sao? 
=> GV chốt, chuyển: Đúng rồi đấy các con ạ! Lúc này, tình hình đất nước khó khăn, nhà Lý đang trên đà suy vong, không còn khả năng gánh vác được việc nước nên việc nhà Trần thay thế nhà Lý là một điều tất yếu. 
Vậy, sau khi thay thế nhà Lý, nhà Trần đã làm gì để củng cố và xây dựng đất nước, chúng ta cùng tìm hiểu hoạt động thứ hai. 
2. Nhà Trần củng cố và xây dựng đất nước
a. Tổ chức bộ máy nhà nước 
- GV nói: Sau khi lên ngôi vua, Trần Cảnh đã sắp xếp lại bộ máy nhà nước như thế nào, mời 1 bạn đọc thông tin
- Để các con có hình dung rõ nét hơn về tổ chức nhà nước, cô có bài tập sau, 1 bạn đọc YC (làm bài tập classkick để hoàn thành sơ đồ bộ máy nhà nước thời Trần)
- GV chốt SĐ bộ máy nhà nước thời Trần. 
- So sánh bộ máy nhà nước thời Trần và thời Lý? 
- GV chốt bảng so sánh: Nhìn chung tổ chức nhà nước dưới thời Trần giống thời Lý, vua là người đứng đầu đất nước có quyền lực tối cao. Song, các vua Trần đặt lệ nhường ngôi sớm cho con và tự xưng là Thái thượng hoàng, cùng trông nom việc nước, đặt thêm một số chức quan để chăm lo việc nước.
- Qua phần so sánh vừa rồi, con có nhận xét gì về bộ máy nhà nước thời Trần? 
=> Chốt: Đúng rồi đấy, bộ máy nhà nước thời Trần được tổ chức quy củ hơn, chặt chẽ hơn nhà Lý. 
=> GV nói: Bên cạnh các chức quan giống nhà Lý, nhà Trần còn lập thêm 3 chức quan mới. Hãy nhắc lại tên các chức quan này. 
- Các chức quan này có nhiệm vụ gì? 
- Hãy nhớ lại kiến thức Địa lý mà con đã học, cho cô biết: Tất cả các chức quan này đều liên quan đến ngành kinh tế nào? 
- Việc vua Trần lập thêm các chức quan này thể hiện điều gì?
=> Chốt: Đúng rồi. Vào thời điểm đó, nước ta là một nước nông nghiệp, kinh tế nông nghiệp là chủ đạo. Nhà vua nhận thấy rõ điều đó nên đã lập thêm 3 chức quan này, chứng tỏ rằng nhà vua rất quan tâm đến việc phát triển nền nông nghiệp, phát triển nền kinh tế quốc gia. Bên cạnh việc tổ chức lại bộ máy nhà nước, luật pháp dưới triều đại nhà Trần có gì tiến bộ, chúng ta cùng tìm hiểu nội dung tiếp theo.
b. Pháp luật thời Trần
- HS đọc thông tin
- Pháp luật thời Trần có điểm gì mới so với thời Lý? (HSTL vào hộp chat câu hỏi trắc nghiệm)
=> GV chốt: Nhà Trần rất chú trọng sửa sang pháp luật, nhà vua cho ban hành bộ luật mới là Quốc triều hình luật. Luật pháp nhìn chung giống như nhà Lý nhưng có nhiều điểm tiến bộ hơn. Một trong số đó phải kể đến việc vua Trần cho đặt chuông lớn ở thềm cung điện để dân đến kêu oan khi cần. 
- Chiếu ảnh cái chuông. 
- Việc vua Trần cho đặt chuông ở thềm cung điện thể hiện điều gì?
=> Chốt: Rất chính xác! Đây cũng chính là điều mà các triều đại trước không làm được. Qua việc làm đó, chúng ta thấy bên cạnh việc quan tâm phát triển kinh tế, vua Trần rất quan tâm đến đời sống tinh thần của nhân dân. Chính điều này, đã giúp vua Trần thu phục được lòng dân. 
=> GV nói: Đối với nhân dân thì như vậy, còn đối với quan lại thì sao, các con hãy trả lời nhanh câu hỏi sau vào hộp chat (TL câu hỏi Trắc nghiệm)
- Qua hoạt động vừa rồi, con có nhận xét gì về quan hệ giữa vua với quan, vua với dân dưới thời nhà Trần?
=> Chốt: Như vậy, dưới thời nhà Trần, quan hệ vua tôi rất gần gũi. Vua - quan như bạn bè thân thiết. Vua - dân được rút ngắn về khoảng cách.
=> Chuyển: Qua 2 HĐ vừa rồi, chúng ta đã nhận thấy rất nhiều điểm tiến bộ trong việc củng cố và xây dựng bộ máy nhà nước và pháp luật dưới triều Trần. Vậy nhà Trần đã làm gì để củng cố lực lượng quân đội, chúng ta tìm hiểu tiếp nội dung thứ 3. 
b. Xây dựng quân đội 
- HS đọc thông tin 
- Nhà Trần đã làm gì để xây dựng quân đội? 
- Những việc làm trên cho thấy điều gì? 
=> Chốt: Nhà Trần rất chú trọng phòng thủ đất nước, xây dựng lực lượng quân đội lớn mạnh làm nên chiến thắng hiển hách 3 lần chống giặc Nguyên – Mông xâm lược mà các con sẽ được tìm hiểu ở các bài học sau. 
- Qua bài học hôm nay, con thấy nhà Trần có công gì đối với đất nước ta? 
=> Chốt: Nhà Trần ra đời đã cứu vãn sự suy yếu của quốc gia Đại Việt. Với một số chính sách tiến bộ, nhà Trần đã tiếp tục củng cố được nền độc lập của dân tộc. Không những thế còn đưa nhà Trần trở thành 1 trong 2 triều đại mạnh nhất trong lịch sử phong kiến nước ta. 
- Để tưởng nhớ công lao của các vị vua triều Trần, nhân dân ta đã làm gì?
3. Củng cố, dặn dò:
- Qua bài học, con biết thêm kiến thức gì về một triều đại phong kiến ở nước ta? 
- GV chốt trên sơ đồ tư duy
- Chốt ghi nhớ
- Nhận xét tiết học. 
- Về xem lại bài và chuẩn bị bài tiết sau: “Nhà Trần và việc đắp đê”. 
- HS nhận xét. 
- HS lắng nghe.
- HS đọc.
- Việc xây dựng nhà cửa
- Dùng tiền để mua bán các chức quan, để chạy tội. 
- Cuối thế kỉ XII, vua quan không chăm lo đời sống của nhân dân, nội bộ triều đình lục đục, đời sống nhân dân khổ cực, nhiều nơi dân nghèo nổi dậy đấu tranh. Giặc ngoại xâm lăm le xâm lược nước ta. 
- Vua Lý phải dựa vào thế lực của nhà Trần (Trần Thủ Độ) để giữ ngai vàng. 
- Xem
- Vua Lý Huệ Tông không có con trai nên truyền ngôi cho con gái là Lý Chiêu Hoàng. Trần Thủ Độ tìm cách cho Lý Chiêu Hoàng lấy Trần Cảnh, rồi nhường ngôi cho chồng. Nhà Trần được thành lập. 
- HS lắng nghe.
- HSTL vào hộp chat: có đánh số 1, không đánh số 2
Cần thiết vì lúc này nhà Lý đã suy yếu, dân chúng không ủng hộ, giặc ngoại xâm lại lâm le ngoài bờ cõi nên việc nhà Trần thay thế nhà Lý là việc làm cấp thiết lúc bấy giờ.
- Làm bài
- Lắng nghe
- HSTL
- Hoàn thiện hơn so với bộ máy nhà nước thời Lý
- HSTL
- Nông nghiệp
- Rất quan tâm phát triển nông nghiệp
- Đọc
- HSTL
- Vua Trần rất quan tâm đến đời sống tinh thần của nhân dân
- Rất thân thiết, không có sự phân biệt vua – tôi 
- Đọc
- HSTL
- Vua Trần quan tâm phát triển lượng quân đội
- HSTL
- Lập đền thờ
- HSTL
IV. ĐIỀU CHỈNH – BỔ SUNG