Bài giảng Tập làm văn Lớp 4 - Bài: Cấu tạo bài văn miêu tả cây cối - Năm học 2021-2022 - Trần Thị Khánh Huyền

 TRƯỜNG TIỂU HỌC XUÂN GIANG
 TẬP LÀM VĂN 
CẤU TẠO BÀI VĂN MIÊU TẢ CÂY CỐI
 (SGK Tiếng Việt 4 – trang 30) MỤC TIÊU
 1. Nắm được cấu 
 tạo của bài văn 
 miêu tả cây cối.
 2. Lập được dàn ý 
 miêu tả một cây ăn 
 quả quen thuộc.
 3. Có thói quen 
quan sát cây cối. 4. Biết yêu quý 
 cây cối xung 
 quanh mình. NHẬN XÉT
 1. Đọc bài sau đây. Xác định các đoạn văn và nội dung từng đoạn.
 Bãi ngô
 (1) Bãi ngô quê em ngày càng xanh tốt. Mới dạo nào những cây ngô còn lấm 
tấm như mạ non. Thế mà chỉ ít lâu sau, ngô đã thành cây rung rung trước gió 
và ánh nắng. Những lá ngô rộng dài, trổ ra mạnh mẽ, nõn nà.
 (2) Trên ngọn, một thứ búp như kết bằng nhung và phấn vươn lên. Những 
đàn bướm trắng,bướm vàng bay đến, thoáng đỗ rồi bay đi. Núp trong cuống 
lá, những búp ngô non nhú lên và lớn dần. Mình có nhiều khía vàng vàng và 
những sợi tơ hung hung bọc trong làn áo mỏng óng ánh.
 (3) Trời nắng chang chang, tiếng tu hú gần xa ran ran. Hoa ngô xơ xác như 
cỏ may. Lá ngô quắt lại rủ xuống. Những bắp ngô đã mập và chắc, chỉ còn 
chờ tay người đến bẻ mang về. Nguyên Hồng NHẬN XÉT
1. Xác định nội dung từng đoạn.
 (1) Bãi ngô quê em ngày càng xanh tốt. Mới dạo nào những 
cây ngô còn lấm tấm như mạ non. Thế mà chỉ ít lâu sau, ngô 
đã thành cây rung rung trước gió và ánh nắng. Những lá ngô 
rộng dài, trổ ra mạnh mẽ, nõn nà.
 Giới thiệu bao quát về bãi ngôngô, sự phát triển mạnh 
 mẽ, nhanh chóng của cây ngô. NHẬN XÉT
1. Xác định nội dung từng đoạn.
 (2) Trên ngọn, một thứ búp như kết bằng nhung và phấn 
vươn lên. Những đàn bướm trắng,bướm vàng bay đến, 
thoáng đỗ rồi bay đi. Núp trong cuống lá, những búp ngô 
non nhú lên và lớn dần. Mình có nhiều khía vàng vàng và 
những sợi tơ hung hung bọc trong làn áo mỏng óng ánh.
 Tả cây ngô trong giai đoạn ra hoa, trổ bắp. NHẬN XÉT
 1. Xác định nội dung từng đoạn.
 (3) Trời nắng chang chang, tiếng tu hú gần xa ran ran. 
Hoa ngô xơ xác như cỏ may. Lá ngô quắt lại rủ xuống. 
Những bắp ngô đã mập và chắc, chỉ còn chờ tay người đến 
bẻ mang về. 
 Tả cây ngô trong giai đoạn bắp đã có thể thu hoạch. NHẬN XÉT
 1. Xác định nội dung từng đoạn.
 (1) Bãi ngô quê em ngày càng xanh tốt. Giới thiệu bao quát 
Mới dạo nào những cây ngô còn lấm tấm về bãi ngô, sự phát 
như mạ non. Thế mà chỉ ít lâu sau, ngô triển mạnh mẽ, nhanh Tả từng 
đã thành cây rung rung trước gió và ánh chóng của cây ngô.
nắng. Những lá ngô rộng dài, trổ ra thời kì 
mạnh mẽ, nõn nà. phát 
 (2) Trên ngọn, một thứ búp như kết triển của 
bằng nhung và phấn vươn lên. Những 
đàn bướm trắng,bướm vàng bay đến, Tả cây ngô trong giai cây
thoáng đỗ rồi bay đi. Núp trong cuống lá, đoạn ra hoa, trổ bắp. (trình tự 
những búp ngô non nhú lên và lớn dần. 
Mình có nhiều khía vàng vàng và những thời 
sợi tơ hung hung bọc trong làn áo mỏng gian)
óng ánh.
 (3) Trời nắng chang chang, tiếng tu hú Tả cây ngô trong giai 
gần xa ran ran. Hoa ngô xơ xác như cỏ đoạn bắp đã có thể 
may. Lá ngô quắt lại rủ xuống. Những thu hoạch.
bắp ngô đã mập và chắc, chỉ còn chờ tay 
người đến bẻ mang về. NHẬN XÉT
2. Đọc lại bài Cây mai tứ quý. Trình tự miêu tả trong bài ấy có điểm gì khác 
bài Bãi ngô? Cây mai tứ quý
(1) Cây mai cao trên hai mét, dáng thanh, thân thẳng như thân trúc. Tán tròn tự nhiên 
xòe rộng ở phần gốc, thu dần thành một điểm ở đỉnh ngọn. Gốc lớn bằng bắp tay, 
cành vươn đều, nhánh nào cũng rắn chắc.
 (2) Mai tứ quý nở bốn mùa. Cánh hoa vàng thẫm xếp thành ba lớp. Năm cánh dài đỏ 
tía như ức gà chọi, đỏ suốt từ đời hoa sang đời kết trái. Trái kết màu chín đậm, óng 
ánh như những hạt cườm đính trên tầng áo lá lúc nào cũng xum xuê một màu xanh 
chắc bền. 
 (3) Đứng bên cây ngắm hoa, xem lá, ta thầm cảm phục cái màu nhiệm của tạo vật 
trong sự hào phóng và lo xa: đã có mai vàng rực rỡ góp với muôn loài hoa ngày Tết, 
lại có mai tứ quý cần mẫn, thịnh vượng quanh năm.
 Theo NGUYỄN VŨ TIỀM Chiều cao (1) Cây mai cao trên hai 
 Dáng mét, dáng thanh, thân 
 thẳng như thân trúc. 
 Tán tròn tự nhiên xòe 
 rộng ở phần gốc, thu 
 dần thành một điểm ở 
 Tán
 đỉnh ngọn. Gốc lớn 
 Nhánh bằng bắp tay, cành 
 vươn đều, nhánh nào 
 Cành 
 cũng rắn chắc.
 Thân
Gốc Giới thiệu, tả bao quát về cây mai. Chiều cao
 (2) Mai tứ quý nở bốn 
 Dáng 
 mùa. Cánh hoa vàng 
 Cánh hoa thẫm xếp thành ba lớp. 
 Năm cánh dài đỏ tía 
 Trái như ức gà chọi, đỏ suốt 
 từ đời hoa sang đời kết 
 Tán trái. Trái kết màu chín 
 Nhánh đậm, óng ánh như 
 những hạt cườm đính 
 Cành trên tầng áo lá lúc nào 
 cũng xum xuê một màu 
 Thân xanh chắc bền. 
Gốc
 Tả cánh hoa, trái mai. Chiều cao (3) Đứng bên cây 
 ngắm hoa, xem lá, ta 
 Dáng thầm cảm phục cái 
 Cánh màu nhiệm của tạo vật 
 hoa trong sự hào phóng và 
 Trái lo xa: đã có mai vàng 
 rực rỡ góp với muôn 
 Tán loài hoa ngày Tết, lại 
 Nhánh có mai tứ quý cần mẫn, 
 thịnh vượng quanh 
 Cành năm.
 Thân
 Cảm nghĩ của tác giả.
Gốc Chiều cao
 Dáng 
 Cánh 
 hoa 
 Trái Tả từng bộ 
 Tán phận của cây
 Nhánh 
 (trình tự 
 Cành không gian)
 Thân
Gốc 3. Từ cấu tạo của hai bài văn trên, rút ra nhận xét về cấu tạo của một bài 
văn miêu tả cây cối
 Bãi ngô Cây mai tứ quý Kết luận
 (tả từng thời kì phát (tả từng bộ phận của 
 triển của cây) cây)
 Tả bao quát về Tả bao quát Mở bài: Tả hoặc giới thiệu bao 
 bãi ngô. cây mai. quát về cây
 Tả từng thời kì 
 Tả cây ngô trong phát triển của cây
 Tả từng bộ phận Thân bài
 từng giai đoạn của cây mai Tả từng bộ phận 
 phát triển. của cây
 Nêu lợi ích của cây
 Tả bãi ngô Cảm nghĩ của tác giả 
 Kết bài Ấn tượng đặc biệt
 trong giai đoạn về cây mai.
 thu hoạch Tình cảm của người tả GHI NHỚ
 Mở bài: Tả hoặc giới thiệu bao 
 quát về cây
 Tả từng thời kì phát triển 
CấuCấu tạotạo bàibài vănvăn Thân của cây
miêumiêu tảtả câycây cốicối bài Tả từng bộ phận của cây
 Nêu lợi ích của cây
 Kết bài
 Ấn tượng đặc biệt
 Tình cảm của người tả LUYỆN TẬP
1. Đọc bài văn sau và cho biết cây gạo được miêu tả theo trình tự nào?
 Cây gạo
 (1) Cây gạo già mỗi năm lại trở lại tuổi xuân, cành nặng trĩu những hoa đỏ mọng và đầy 
tiếng chim hót. Chỉ cần một làn gió nhẹ hay một đôi chim mới đến là có ngay mấy bông hoa 
lìa cành. Những bông hoa rơi từ trên cao, đài hoa nặng chúi xuống, những cánh hoa đỏ rực 
quay tít như chong chóng nom thật đẹp.
 (2) Hết mùa hoa, chim chóc cũng vãn. Cây gạo chấm dứt những ngày tưng bừng ồn ã, lại 
trở về với dáng vẻ xanh mát, trầm tư. Cây đứng im cao lớn, hiền lành, làm tiêu cho những 
con đò cập bến và cho những đứa con về thăm quê mẹ.
 (3) Ngày tháng đi thật chậm mà cũng thật nhanh. Những bông hoa đỏ ngày nào đã trở 
thành những quả gạo múp míp, hai đầu thon vút như con thoi. Sợi bông trong quả đầy dần, 
căng lên; những mảnh vỏ tách ra cho các múi bông nở đều, chín như nồi cơm chín đội vung 
mà cười, trắng lóa. Cây gạo như treo rung rinh hàng ngàn nồi cơm gạo mới.
 Theo VŨ TÚ NAM (1) Cây gạo già mỗi năm lại trở lại tuổi xuân, cành 
nặng trĩu những hoa đỏ mọng và đầy tiếng chim hót. Tả bao quát 
Chỉ cần một làn gió nhẹ hay nột đôi chim mới đến là cây gạo già 
có ngay mấy bông hoa lìa cành. Những bông hoa rơi mỗi khi vào 
từ trên cao, đài hoa nặng chúi xuống, những cánh mùa hoa 
hoa đỏ rực quay tít như chong chóng nom thật đẹp. hằng năm.
 (2)
 Hết mùa hoa, chim chóc cũng vãn. Cây gạo Trình tự 
chấm dứt những ngày tưng bừng ồn ã, lại trở về với Tả cây gạo 
dáng vẻ xanh mát, trầm tư. Cây đứng im cao lớn, già sau mùa thời gian
hiền lành, làm tiêu cho những con đò cập bến và cho hoa. (Từng 
những đứa con về thăm quê mẹ. thời kì 
 (3) Ngày tháng đi thật chậm mà cũng thật nhanh. phát triển 
 Những bông hoa đỏ ngày nào đã trở thành những của cây)
 quả gạo múp míp, hai đầu thon vút như con thoi. Tả cây gạo 
 Sợi bông trong quả đầy dần, căng lên; những mảnh khi quả gạo 
 vỏ tách ra cho các múi bông nở đều, chín như nồi 
 cơm chín đội vung mà cười, trắng lóa. Cây gạo như đã già
 treo rung rinh hàng ngàn nồi cơm gạo mới. LUYỆN TẬP
Bài 2: Lập dàn ý miêu tả một cây ăn quả 
 quen thuộc theo một trong hai cách đã 
 học:
a)Tả lần lượt từng bộ phận của cây.
b)Tả lần lượt từng thời kì phát triển của cây. Cây chuối Cây xoài Cây vải
 Cây ổi
 Cây nhãn Cây na Cây bưởi Cây dưa hấu Cây cà chua
 Cây mít Cây dứa Cây khế Dặn dò
- Học ghi nhớ (SGK Tiếng Việt tập 2, trang 31)
- Tự lập dàn ý miêu tả cây ăn quả vào vở 2c
- Chuẩn bị bài sau: Luyện tập quan sát cây cối